Urodził się w Wolfsburgu, dorastał w Hanowerze, a obecnie produkowany jest w Poznaniu. Volkswagen Transporter to nie tylko ciekawa historia auta dostawczego, ale także jedno z najbardziej solidnych i uniwersalnych aut na rynku.

Lekkie samochody użytkowe muszą w dzisiejszych czasach sprostać wielu różnym zadaniom, począwszy od transportu towarów, eksploracji grząskich terenów, na przewozie osób kończąc. Nie ma znaczenia, czy jest to samochód budowlany, czy auto do przewozu paszy, ruchome „miejsce pracy” musi dostosowywać się do potrzeb poszczególnych branż. Może to być przestrzeń ładunkowa o wysokości człowieka albo – w zależności od rozstawu osi – liczba miejsc siedzących w przedziale pasażerskim. Wymagania stawiane przed legendarnym autem dostawczym Volkswagena są tak różnorodne, jak możliwości jego wykorzystania.

60 lat minęło...
Dokładnie 60 lat temu powstał pierwszy prototyp Transportera - jak się okazało był to przełom idei auta dostawczego: silnik z tyłu, kierowca z przodu, a między nimi miejsce na 750 kg ładunku. Przy pracach wykorzystano badania w tunelu aerodynamicznym; współczynnik oporu powietrza (Cw) pierwszych konstrukcji został obniżony z prototypowych 0,7, aż do niespotykanych w tamtych czasach 0,44. Ponieważ płyta podłogowa Garbusa była zbyt słaba do transportu ciężarów wzmocniono ją specjalną ramą.
W marcu 1950 roku już seryjne Transportery zjechały z taśmy w Wolfsburgu (od 1955 roku produkcja odbywała się w Hanowerze) w czterech wersjach: jako samochód dostawczy, pojazd specjalny, 8-osobowy mikrobus i jako sklep obwoźny. Od tego czasu powstało już ponad 9 mln tych aut. Pierwsze z nich oznaczone symbolem T1 miały nośność 825 kg, z pełnym obciążeniem osiągały maksymalną prędkość 75 km/h i zużywały 8 – 9 litrów paliwa na 100 km. Powstała m.in. karetka pogotowia, oraz nieodłączny towarzysz globtroterów – model Samba bus. W 1959 roku Transporter otrzymał w pełni zsynchronizowaną przekładnię, a rok później, stosowane dotąd strzałki sygnalizujące zamiar wykonania skrętu zostały zastąpione migającym kierunkowskazem. Niebawem nowy silnik o pojemności 1,5 litra zyskał moc 42 KM, a w miejsce drzwi skrzydłowych pojawiły się drzwi rozsuwane. W 1967 r. fabrykę opuścił Transporter drugiej generacji. Szyba przednia nie była już dzielona na dwie części, samochód został przedłużony o 10 cm, a moc silnika o pojemności 1,6 litra wzrosła do 47 KM. Ponad dekadę potem w ośmioosobowym mikrobusie zastosowany został napęd na cztery koła; auto nadal napędzane było na tylne koła, więc dołączono jedynie przednią oś (Syncro). W 1979 roku pojawia się odmiana T3, a sześć lat później limuzyna – Multivan, która miała z tyłu rozkładaną kanapę do spania i otwierany stoliczek zamontowany na lewej burcie oraz bogato wyposażona, osobowa Caravelle. W ofercie znalazła się również kempingowa Westfalia, budowana przez firmę o tej samej nazwie. Rewolucyjny krok w historii modelu nastąpił 18 lat temu, kiedy to w jego czwartej generacji (T4) zrezygnowano z silnika umieszczonego z tyłu. Auto oferowano z 16-oma jednostkami, z których najmocniejszy miał 204 KM. Od 1996 rozpoczęto montaż oszczędnych silników TDI.

Funkcjonalne T5
Bogate doświadczenie w konstruowaniu auta dostawczego zaowocowało debiutem bieżącej odmiany T5, znanej od 2003 roku, w różnych wariantach i z niemal nieograniczonymi możliwościami konfiguracji nadwozia i wnętrza. Produkowana jest w zakładach w Poznaniu; rocznie z taśm zjeżdża 20 - 40 tys. modeli T5, a w roku 2007 dziennie fabrykę opuszczało 120 sztuk.
Prostą i funkcjonalną stylistykę dopracowano wygładzając linię samochodu i nadając bardziej nowoczesny sznyt. Zabiegi te niestety nie wprowadziły do wyglądu auta zbyt wiele świeżości i z roku na rok opatrzona bryła T5 zaczyna trącić myszką. Długo za to pracowano nad usztywnieniem karoserii i podniesieniem poziomu bezpieczeństwa w kabinie. Podłużnice, służące jako główne belki nośne, podczas ewentualnego wypadku odkształcają się w sposób kontrolowany; ściśle wyliczona deformacja zostaje osiągnięta dzięki zastosowaniu blach grodziowych i zamykających. Dochodzi do powstania tzw. zgniotu z wybrzuszeniem, który absorbuje dużą część energii.
W porównaniu ze swoim poprzednikiem obecny Transporter oferuje większą pojemność przestrzeni ładunkowej - przede wszystkim dzięki bardziej pionowej konstrukcji ścian nadwozia. W znalazły się nadwozia – skrzyniowe (standardowe lub z obniżoną skrzynią ładunkową), podwójna kabina (Doka), podwozie do zabudowy. W zależności od wersji wyposażenia dopuszczalna masa całkowita samochodu wynosi do 3.2 lub do 3.4 tony. Transporter jest również dobrym samochodem do ciągnięcia przyczepy o ciężarze nie przekraczającym 2,5 tony; całkowity ciężar zespołu pojazdów jest uzależniony od rodzaju silnika - zespół pojazdów napędzany 4-cylindrowym silnikiem diesla może ważyć 4,9 tony, a napędzany silnikiem 5- lub 6-cylindrowym – 5,2 tony.

Miła atmosfera w kabinie
W miejscu pracy kierowcy panuje atmosfera rodem z samochodów osobowych; jedynie odległość fotela kierowcy od ziemi przypomina, że mamy do czynienia z autem dostawczym. Tablica rozdzielcza jest czytelna, a w polu widzenia kierowcy są wszystkie istotne informacje: prędkość, obroty silnika, temperatura płynu chłodzącego, ilość paliwa w zbiorniku. Zaprojektowane ergonomicznie przełączniki, czy dźwignie uruchamiane są intuicyjnie i są proste w obsłudze.
Wygodną pozycję za kierownicą (z możliwością regulacji wysokości i kąta pochylenia) zajmiemy dzięki możliwości dokładnego ustawienia fotela, a łatwy dostęp do dźwigni zmiany biegów zapewni jego lokalizacja na konsoli środkowej. Takie rozwiązanie umożliwia, w przypadku wersji z dwoma fotelami z przodu pozbawionej ścianki oddzielającej przedział ładunkowy, swobodne przejście do tyłu pojazdu. Na konsoli środkowej umieszczono radio oraz system nawigacji, nad nimi pokrętła do regulacji ogrzewania i nawiewu. W dolnej części kokpitu znajduje się wysuwana podstawka z dwoma uchwytami na kubki i popielniczką oraz skrzynka bezpieczników.
Pochwalić należy duże kieszenie drzwi bocznych, liczne schowki, w tym zamykany pojemnik po stronie pasażera oraz wygodnie usytuowaną półka z uchwytem i miejscem na telefon komórkowy. W ramach wyposażenia dodatkowego dostępny jest tachograf.

Wygodne ogrzewanie
Szybkie ochłodzenie, względnie ogrzanie samochodu jest tak samo ważne jak pozbawiona przeciągów, cicha praca. We wszystkich wersjach T5 na życzenie montowana jest obsługiwana manualnie klimatyzacja; można ją także połączyć z drugim wymiennikiem powietrza. Z kolei głównym elementem systemu ogrzewania jest wymiennik ciepła umieszczony pod deską rozdzielczą, który zawiera elektryczny przełącznik wykorzystania powietrza zewnętrznego i cyrkulacyjnego oraz umieszczony po stronie ciśnieniowej filtr przeciwpyłkowy. We wszystkich wersjach kombi i furgon istnieje możliwość montażu dodatkowego agregatu ogrzewającego z tyłu samochodu; urządzenie może być obsługiwane za pomocą dodatkowego pokrętła na tablicy rozdzielczej. W ten sposób nawet w przypadku samochodów wyposażonych w ściankę działową istnieje możliwość transportowania towarów bez niebezpieczeństwa narażenia ich na działanie mrozu.
Silniki diesla z pompowtryskiwaczami nie dostarczają zimą ciepła w ilości wystarczającej do ogrzania całości wnętrza samochodu. Dla osiągnięcia przyjemnej temperatury stosowane jest dodatkowe ogrzewanie zasilane paliwem, które jest elementem wyposażenia seryjnego w kombi oraz opcją w furgonie. Dogrzewacz reguluje temperaturę automatycznie dostarczając obiegowi grzewczemu zawsze taką ilość ciepła, jaka jest potrzebna. Wydajność grzewcza wynosząca pięć kW skraca fazę pracy zimnego silnika wywierając tym samym korzystny wpływ na zużycie paliwa i emisję szkodliwych substancji.
Dla każdego z silników i dla wszystkich wariantów nadwozia istnieje możliwość zamówienia dodatkowego, regulowanego manualnie ogrzewania wodnego działającego również przy wyłączonym silniku. Wówczas do sterowania zaworowego zasilanego paliwem dogrzewacza wykorzystywany jest dodatkowy akumulator; ogrzewany jest wyłącznie wodny obieg instalacji grzewczej.

W wielu wersjach
Volkswagen proponuje Transportera w przeróżnych konfiguracjach. Użytkowa odmiana furgon o rozstawie osi 3.000 mm lub 3.400 mm dostępna jest z trzema wysokościami dachu, który standardowo osadzony jest na wysokości 1.394 mm. Przestrzeń ładunkowa, w zależności od rozstawu osi, ma długość 2.543 lub 2.943 mm i oferuje pojemność od 5.8 do 9.3 m3. Osadzony na średniej wysokości dach oferuje wysokość załadunku 1.643 mm, a wysoki dach – 1.947 mm. Ładowność takiego T5 może wynosić od 795 do 1.245 kg. Furgon dostępny jest również w wersji wyposażonej w drzwi przesuwne po obu stronach samochodu; wewnątrz do wyboru są ścianki działowe przedziału towarowego z oknami lub bez, wysokie lub sięgające do połowy wysokości, z tapicerką wygłuszającą lub bez. Podłoga przestrzeni bagażowej nie jest wyłożona, istnieje jednak możliwość pokrycia jej wykładziną drewnianą lub gumową. W cokole podwójnej kanapy obok kierowcy, stanowiącej element wyposażenia dodatkowego, znajduje się obszerny schowek.
Wersja kombi może służyć zarówno do przewozu osób (od 5 do 9 pasażerów) jak i towarów. Jest wyposażona w modułowy system mocowania foteli, który umożliwia niemalże dowolną konfigurację miejsc i rozmiaru powierzchni ładunkowej. Siedzenia można łatwo zdemontować bez użycia narzędzi, możliwe jest również jedynie złożenie oparć. Wszystkie fotele posiadają trzypunktowe pasy bezpieczeństwa. W tej odmianie montowany jest seryjnie wymiennik ciepła dla tylnej części pojazdu z wylotami w podłodze, natomiast elementem wyposażenia dodatkowego jest klimatyzacja. Ściany boczne oraz dach pokryte są płytami lakierowanymi na kolor szary. Dach średniej wysokości i dach wysoki pozbawione są wyłożeń. Podłogę przedziału ładunkowego wszystkich wersji kombi wykonano z blachy stalowej, która na życzenie przykryta jest wykładziną gumową.
Poszerzona o pięć centymetrów skrzynia ładunkowa dostępna jest w dwóch rozstawach osi. Przy długim rozstawie osi zwiększa się powierzchnia załadunku z 4.75 m2 do 5.50 m2. Wysokość składanych z każdej strony aluminiowych burt skrzyni wynosi 39 centymetrów i jest wystarczająca do zapewnienia stabilności przewożonych nań towarów. Podwójna kabina z kolei jest konstrukcją bazującą wyłącznie na długim rozstawie osi, a samochód w tej wersji oferuje powierzchnię ładunkową o wymiarach 2.135 mm na 1.895 mm. Poza schowkiem w cokole kanapy pierwszego rzędu, pomyślano o dodatkowym schowku umieszczonym w tylnej kanapie.

Benzyna lub diesel
Przyszły użytkownik może wybierać wśród dwóch silników benzynowych. Motor 2.0 l. (115 KM) skonfigurowany z manualną, 5-biegową skrzynią biegów może pochwalić się umiarkowanym zużyciem paliwa. Konstrukcja osi przedniej w T5 wyróżnia się oszczędnością miejsca umożliwiając zamontowanie w niewielkiej komorze silnikowej znanej z VW Phaetona oraz Touarega jednostki VR6 o pojemności 3,2 l (235 KM) dostępnej z 6-stopniowym automatem, lub w odmianie z napędem na wszystkie koła 4motion (tylna oś dołączana za pomocą sprzęgła Haldex)– 6-biegową skrzynią manualną.
Jednostki wysokoprężne wykonane są w technologii TDI, wyposażone w pompowtryskiwacze oraz turbosprężarkę ze zmienną geometrią turbiny i chłodzeniem powietrza doładowującego. Podstawę tej technologii stanowi oddzielna pompa wtryskowa dla każdego cylindra znajdująca się bezpośrednio nad wtryskiwaczem tworząc z nim pompowtryskiwacz; wykorzystanie przedwtrysku wpłynęło na optymalizację procesu spalania. Diesle oferowane są w dwóch pojemnościach: 1,9 l. o mocy 84 lub 102 KM, oraz 2,5 l. generujący 130 lub 174 KM i zestawione są z 6-biegową przekładnią manualną, lub skrzynią automatyczną. Do mocniejszej jednostki można zamówić napęd 4x4. Kompaktowy wymiar i lekką wagę tego 5-cylindrowego silnika osiągnięto dzięki umieszczeniu po stronie koła zamachowego zespołu czołowych przekładni zębatych ze skośnymi zębami, które oprócz zaworów napędzają również zespoły peryferyjne, takie jak np: alternator, pompa oleju i pompa wody oraz pompa wspomagania kierownicy i kompresor klimatyzacji. Oprócz zmniejszenia długości silnika zaletą napędu rozrządu za pomocą kół zębatych jest przede wszystkim jego bezobsługowość. Zintegrowany w wale korbowym tłumik drgań skrętnych to kolejny element wpływający na kompaktową budowę silnika. Oczyszczaniem spalin zajmuje się w obu silnikach wysokoprężnych katalizator oksydacyjny.
Oferowane silniki turbodiesla są jednak dość głośne, co wraz z szumem opływającym wysokie nadwozie powietrza może stać się uciążliwe przy dalekich dystansach. Rekompensują te niedogodności dynamiczne silniki (zwłaszcza w mocniejszych wariantach mocy) oraz przyzwoite spalanie (nawet przy stale włączonej klimatyzacji), a co za tym idzie także zasięg pokonany na jednym baku.

Stabilny na drodze
Mimo sporej bryły auta, Transporter prowadzi się wyjątkowo stabilnie nawet na szybko pokonywanych zakrętach, właściwie niezależnie od obciążenia. Przednie kolumny McPherson i tylna oś z wahaczami ukośnymi oraz resorami miniblokowymi i oddzielnymi amortyzatorami pomagają T5 zapewnić własności trakcyjne podobne autom osobowym. Ponadto odpowiednio duże stabilizatory montowane na obu osiach redukują przechyły na zakrętach. Nowością w stosunku do poprzednika jest rama pomocnicza osi przedniej. Inaczej niż w przypadku większości osi opartych na kolumnach McPherson wahacze poprzeczne i stabilizator nie są bezpośrednio połączone z nadwoziem, lecz są przymocowane do ramy pomocniczej, która z kolei połączona jest z nadwoziem za pomocą śrub i łożysk tłumiących drgania. 4-punktowe łożyskowanie ramy do nadwozia, mocowanie silnika i skrzyni biegów na podłużnicach oraz podparte na ramie pomocniczej wsporniki – przedni i tylny – prowadzą do osiągnięcia komfortowej izolacji drgań. We współpracy z silentblokami na osi tylnej zawieszenie podwozia i podzespołów zapewnia redukcję odgłosów toczenia się kół i zapobiega ich przenikaniu do wnętrza samochodu. Układ hamulcowy T5 składa się z czterech jednotłoczkowych zacisków hamulcowych i wentylowanych tarcz hamulcowych dla każdego koła. Wspomagany zębatkowy układ kierowniczy zapewnia dobrą precyzję manewrów i wymaga od kierowcy użycia jedynie niewielkiej siły. Dzięki przełożeniu 1:15.8 aby przestawić koła z jednego skrajnego położenia do drugiego wymagane są 3.3 obrotu kierownicy. Średnica zawracania 11,9 m ułatwia manewrowanie w ciasnych uliczkach aglomeracji.

Podsumowanie
Volkswagen Transporter T5 przerósł swojego poprzednika – zwiększyły się nie tylko jego gabaryty, ale również ilość zadań, które potrafi zrealizować. System nawigacyjny, napęd na cztery koła, wyposażenie rodem z limuzyn, energiczne silniki i niewielkie zużycie paliwa, mogą służyć za wzór innym producentom pojazdów tej klasy. Dzięki bogatej liście wyposażenia dodatkowego Transporter może dopasować się do indywidualnych życzeń swojego właściciela: w samochodach specjalistycznych może to być np. elektryczny wentylator dachowy, kompresor stosowany w samochodach przewożących świeże artykuły spożywcze, czy dodatkowa wentylacja przestrzeni ładunkowej (szczeliny piekarskie). Z taśmy produkcyjnej zjeżdżają też m.in. samochody policyjne, przeznaczone dla straży pożarnej, do przewozu ekspresowych przesyłek kurierskich (samochody KEP), a także te z wyposażeniem warsztatowym. T5 jest zdolny do wykonania prawie każdego zadania transportowego.

Katarzyna Frendl
Autorka jest dziennikarką i specjalistką z zakresu techniki motoryzacyjnej. Pakiet bezpieczeństwa czynnego to m.in.: montowany seryjnie, czterokanałowy ABS, system zapobiegający poślizgowi kół napędzanych (ASR), MSR - układ zapobiegający poślizgowi kół napędzanych podczas hamowania silnikiem oraz EDS - elektroniczna blokada mechanizmu różnicowego. Elektroniczna stabilizacja toru jazdy (ESP) jest dostępna na życzenie dla wersji kombi.

Katarzyna Frendl

AGROmechanika 9/2008, strona 38

Park maszynowy